تصرف عدوانی: مبانی قانونی، اقدامات حفاظتی و روند دعوی

تعریف

تصرف عدوانی به معنای تصرف مال غیرمنقول بدون رضایت مالک یا متصرف قبلی و بدون داشتن حق قانونی است. این نوع تصرف معمولاً به زور و بدون اجازه قانونی صورت می‌گیرد و مالک یا متصرف سابق برای بازپس‌گیری ملک خود، می‌تواند به دادگاه مراجعه کرده و دعوی تصرف عدوانی مطرح کند.

برای مثال:

فرض کنید آقای محمدی، مالک یک قطعه زمین کشاورزی به مساحت 500متر مربع در منطقه‌ای خوش آب و هوا است. آقای محمدی این زمین را از پدرش به ارث برده و سند رسمی مالکیت نیز به نام او ثبت شده است. او به دلیل مشغله‌های کاری، نمی‌تواند به صورت مداوم به زمین کشاورزی خود سر بزند و معمولاً فقط در فصل برداشت محصول به آنجا می‌رود.

در یکی از بازدیدهای فصلی، آقای محمدی متوجه می‌شود که شخصی بدون اجازه و اطلاع او،با تخریب عمدی در به صورت غیرمجاز  وارد باغ گشته است و  بخشی از زمین را تصرف کرده و شروع به کشت و کار در آن کرده است. متصرف نه تنها زمین را تصرف کرده، بلکه حصاری  در اطراف باغ  کشیده است و مانع از ورود مالک  به زمین خود گردیده .

 مستندات قانونی

تصرف عدوانی در قوانین به‌طور دقیق مورد بررسی و حمایت قانون گذار قرار گرفته است. مهم‌ترین مستندات قانونی در این زمینه عبارتند از:

• ماده 308 قانون مدنی: تصرف در مال غیر، اعم از منقول یا غیرمنقول، بدون اجازه مالک را عدوان تلقی می‌کند.
• ماده 311 قانون مدنی: مقرر می‌دارد که هرکس مالی را از دیگری غصب کند، باید آن را به صاحبش برگرداند.
• قانون آیین دادرسی مدنی
• مواد 158 تا 177 قانون آیین دادرسی مدنی: این مواد به طور خاص به دعوی تصرف عدوانی، شرایط و نحوه رسیدگی به آن پرداخته‌اند.
• ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی: تصرف عدوانی را چنین تعریف می‌کند: “دعوای تصرف عدوانی دعوایی است که به موجب آن متصرف سابق مال غیرمنقول، درخواست بازپس‌گیری مال از متصرف فعلی که بدون حق آن را تصرف کرده است، می‌نماید.”

ارکان تصرف عدوانی

برای طرح دعوی باید شرایط زیر فراهم باشد:

• سبق تصرف خواهان( تصفرفات خواهان باید مستمر و مستقر و علنی و غیرمبهم و کامل باشد)
• لحوق تصرف خوانده
• عدوانی بودن تصرف خوانده: خواهان باید نشان دهد که خوانده بدون حق قانونی و رضایت او، مال را تصرف کرده است. ( بدون رضایت و حکم دادگاه)
• عدم اثبات مالکیت: اثبات مالکیت در دعوی ضروری نیست و صرف اثبات تصرف قبلی کافی است.

انواع تصرف عدوانی

انواع تصرف عدوانی به شرح زیر می باشد:

رفع ممانعت از حق

• عدوانی بودن ایجاد مانع توسط خواهان
• سبق استفاده خواهان از حق ارتفاق یا انتفاع
• عدوانی بودن ایجاد مانع توسط خوانده

مثال: فرض کنید دو همسایه، آقای الف و آقای ب، در یک منطقه مسکونی زندگی می‌کنند. آقای الف حق عبور از یک راه باریک بین دو ملک را دارد که به ملک آقای ب منتهی می‌شود. این حق عبور به صورت قانونی و در سند مالکیت آقای الف ثبت شده است. اما آقای ب به دلیل اختلافات شخصی با آقای الف، تصمیم می‌گیرد که مانع عبور آقای الف از این راه شود.

آقای ب در این راستا اقدامات زیر را انجام می‌دهد:

• بستن راه با نصب درب قفل‌شده: آقای ب درب بزرگی در مسیر راه باریک نصب کرده و آن را قفل می‌کند، به طوری که آقای الف نمی‌تواند از این مسیر عبور کند.
• ایجاد موانع فیزیکی: آقای ب در مسیر راه باریک موانع فیزیکی مانند سنگ، چوب و زباله قرار می‌دهد تا عبور آقای الف را دشوار کند.

رفع مزاحمت

• سبق استفاده خواهان بدون وجود مزاحم
• ایجاد اخلال جزئی از سوی خوانده
• عدوانی بودن مزاحمت

مثال:فرض کنید دو همسایه، خانم الف و آقای ب در یک مجتمع باهم زندگی می کنند. خانم الف برای رفت و آمد آقای ب از پله با قراردادن مانع ایجاد مزاحمت می کند در این حالت آقای ب میتواند علیه خانم الف دعوی مزاحمت مطرح کند.

مدارک و مستندات مورد نیاز

برای طرح دعوی تصرف عدوانی، خواهان باید مدارک و مستندات زیر را به دادگاه ارائه دهد:

• استشهادیه محلی: شهادت شهود مبنی بر تصرف قبلی خواهان و تصرف عدوانی خوانده.
• مدارک شناسایی خواهان: مانند کارت ملی و شناسنامه جهت اثبات هویت.
• مدارک تصرف غیرقانونی: شواهدی که نشان‌دهنده تصرف غیرقانونی ملک توسط خوانده باشد.

مراحل طرح دعوی تصرف عدوانی

• تنظیم و ارائه دادخواست: خواهان باید دادخواستی مبنی بر تصرف عدوانی تنظیم کرده و به دادگاه صالح ارائه دهد.
• ثبت دادخواست: دادخواست از طریق سامانه خدمات قضایی ثبت می گردد و پرونده تشکیل می‌شود.
• بررسی مدارک: دادگاه مدارک و مستندات ارائه شده توسط خواهان را بررسی می‌کند.
• احضار خوانده: خوانده به دادگاه احضار می‌شود تا در جلسه رسیدگی حاضر شده و دفاعیات خود را ارائه دهد.
• جلسه رسیدگی: دادگاه در جلسه رسیدگی به دلایل و مستندات طرفین گوش می‌دهد و در صورت نیاز شهود را احضار می‌کند.
• صدور حکم: پس از بررسی کامل پرونده، دادگاه حکم رفع تصرف عدوانی را صادر می‌کند. در صورت اثبات ادعای خواهان، حکم به نفع وی صادر خواهد شد.
• اجرای حکم: پس از صدور حکم قطعی، خواهان می‌تواند با مراجعه به اجرای احکام دادگاه، حکم رفع تصرف عدوانی را به اجرا درآورد و ملک خود را بازپس گیرد.

تفاوت با خلع ید

اثبات مالکیت: در دعوی خلع ید، اثبات مالکیت خواهان ضروری است؛ در حالی که در دعوی تصرف عدوانی، اثبات تصرف قبلی کافی است.

ویژگی ها

موضوع دعاوی سه گانه تصرف باید ملک غیرمنقول قابل تملک خصوصی باشد

• در این دعوی ورود ثالث اصلی امکان پذیر می باشد.
• امکان طرح دعوای تصرف در مال مشاع نیز وجود دارد.
• دعاوی مربوط به قطع انشعاب تلفن -گاز-برق و وسایل تهویه و نقاله( از قبیل بالابر و پله برقی و غیره) که مورد استفاده در اموال غیرمنقول است.
• تجدیدنظر در دعاوی تصرف اثر تعلیقی ندارند ( قبل قطعیت ،اجرا می شود ولیکن واخواهی اثر تعلیقی دارد.
• رسیدگی بدون تشریفات  آیین دادرسی مدنی رسیدگی می شود
• رسیدگی خارج از نوبت به عمل می آید.
• مستاجر و مباشر و خادم و کارگر به طور کل اشخاصی که ملکی را از طرف دیگری متصرف شده اند می توانند به قائم مقامی از طرف مالک برابر مقررات دعاوی تصرف شکایت کنند.

نتیجه گیری

گروه حقوقی دادوند توصیه می کند که شما برای پروند های خود حتما از یک وکیل متخصص این حوزه راهنمایی و مشاوره دریافت نماید.

دعوی تصرف عدوانی یک مسئله حقوقی پیچیده است که نیازمند دانش و تجربه حقوقی است تا بتوان به بهترین شکل از حقوق خود دفاع کرد و از تصرف غیرقانونی اموال و املاک جلوگیری کرد، برای تماس با ما (اینجا) کلیک کنید.

اخذ وکیل در دعوی 3 گانه تصرف عدوانی می‌تواند به‌طور قابل توجهی شانس موفقیت را افزایش دهد و از حقوق موکلین به بهترین شکل ممکن دفاع می شود.

وکیل با دانش و تجربه خود می‌تواند شما را در تمامی مراحل قانونی همراهی کرده و از وقوع مشکلات احتمالی جلوگیری کند.