تنظیم اظهارنامه
مقدمه:
در نظام حقوقی ایران، تنظیم اظهارنامه به عنوان یکی از ابزارهای کارآمد برای اعلام حقوق و تعهدات، اخطارها و اعلامیه‌های رسمی به افراد و نهادها شناخته می‌شود. تنظیم اظهارنامه یک فرآیند قانونی است که به وسیله آن فرد یا نهاد فرستنده می‌تواند مطالبات، اخطارها یا هر نوع اعلامیه قانونی خود را به طرف مقابل ابلاغ کند. در این مقاله به بررسی نحوه تنظیم اظهارنامه، موارد استفاده از آن و مستندات قانونی مرتبط خواهیم پرداخت. همچنین به اهمیت و ضرورت تنظیم اظهارنامه در فرآیندهای حقوقی و تجاری پرداخته می‌شود تا خوانندگان با این ابزار مهم حقوقی آشنا شوند و بتوانند در مواقع لزوم از آن بهره‌برداری کنند. تنظیم اظهارنامه نه تنها به عنوان یک سند رسمی تلقی می‌شود، بلکه می‌تواند در موارد مختلفی مانند مطالبات مالی، اخطارها و اعلام تعهدات یا نقض تعهدات به کار گرفته شود. با توجه به این موارد، در این مقاله به جزئیات بیشتری از مراحل و نکات مهم در تنظیم اظهارنامه خواهیم پرداخت.
اظهارنامه چیست:
یک سند رسمی است که به وسیله آن فرد یا نهاد فرستنده (اظهارکننده) می‌تواند ادعاها، مطالبات، یا اخطارهای قانونی خود را به طرف مقابل (اظهارشونده) ابلاغ کند. اظهارنامه به نوعی اعلام رسمی و مستند حقوقی محسوب می‌شود که می‌تواند در موارد مختلف از جمله مطالبات مالی، اخطارها، اعلام تعهدات یا نقض تعهدات، و موارد دیگر مورد استفاده قرار گیرد.
موارد استفاده از اظهارنامه:
- مطالبات مالی: اظهارنامه می‌تواند برای اعلام مطالبات مالی به طرف مقابل ارسال شود. به عنوان مثال، اگر فردی بدهی مالی به دیگری دارد و از پرداخت آن خودداری می‌کند، طلبکار می‌تواند با ارسال اظهارنامه درخواست پرداخت بدهی را به صورت رسمی مطرح کند.
- اخطارها: اظهارنامه می‌تواند به عنوان ابزاری برای ارسال اخطارها و هشدارهای قانونی مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال، در قراردادهای اجاره، موجر می‌تواند با ارسال اظهارنامه به مستأجر اخطار دهد که در صورت عدم پرداخت اجاره بها، قرارداد فسخ خواهد شد یا در خصوص تمکین زوجه ، زوج به زوجه برای تمکین اظهارنامه قانونی ثبت می نماید
- اعلام تعهدات و نقض تعهدات: اظهارنامه می‌تواند برای اعلام تعهدات یا نقض تعهدات قراردادی به طرف مقابل استفاده شود. به عنوان مثال، اگر یک طرف قرارداد به تعهدات خود عمل نکند، طرف دیگر می‌تواند با ارسال اظهارنامه اعلام کند که تعهدات قرارداد نقض شده است و خواستار جبران خسارت شود.
- اعلام فسخ قرارداد: اظهارنامه می‌تواند برای اعلام فسخ قرارداد به طرف مقابل استفاده شود. به عنوان مثال، در قراردادهای فروش، خریدار می‌تواند با ارسال اظهارنامه به فروشنده اعلام کند که به دلیل عدم تحویل کالا در موعد مقرر، قرارداد فسخ می‌شود.
اظهارنامه دارای فرم خاصی است که در ادامه به مراحل و نکات مهم تنظیم اظهارنامه اشاره می‌شود:
- مشخصات فرستنده و گیرنده: در ابتدای اظهارنامه باید مشخصات کامل فرستنده (اظهارکننده) و گیرنده (اظهارشونده) ذکر شود. این مشخصات شامل نام و نام خانوادگی، نشانی، شماره تماس و در صورت امکان شماره ملی می‌باشد.
- موضوع اظهارنامه: در قسمت موضوع اظهارنامه، باید به طور مختصر و واضح موضوع اظهارنامه بیان شود. این موضوع باید به گونه‌ای باشد که طرف مقابل به راحتی بتواند متوجه منظور و هدف اظهارنامه شود.
- شرح اظهارنامه: در این بخش باید به طور مفصل و دقیق موضوع و مطالبات یا اخطارهای خود را شرح دهید. این شرح باید شامل تاریخ و جزئیات کامل موضوع باشد. همچنین باید مستندات و مدارک مرتبط با ادعاها و مطالبات خود را به اظهارنامه پیوست کنید.
- تعیین مهلت: در اظهارنامه باید مهلتی مشخص برای پاسخ‌دهی یا اقدام طرف مقابل تعیین شود. این مهلت باید معقول و منطقی باشد تا طرف مقابل بتواند در زمان مشخص شده به اظهارنامه پاسخ دهد یا اقدامات لازم را انجام دهد.
- امضای اظهارنامه: در پایان اظهارنامه باید نام و نام خانوادگی فرستنده (اظهارکننده) و امضای وی درج شود. امضای اظهارنامه نشان‌دهنده اعتبار و رسمی بودن آن است.
مستندات قانونی مرتبط با اظهارنامه
- قانون آیین دادرسی مدنی: اظهارنامه‌ها بر اساس ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی تنظیم و ارسال می‌شوند. این ماده به طور خاص به نحوه تنظیم و ارسال اظهارنامه‌ها و موارد استفاده آن‌ها اشاره دارد.
- ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی: هر کس می‌تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به وسیله اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید، مشروط براین که موعد مطالبه رسیده باشد. به‌طور کلی هر کس حق دارد اظهاراتی را که راجع به معاملات و تعهدات خود با دیگری است و بخواهد به‌طور رسمی به وی برساند ضمن اظهارنامه به طرف ابلاغ نماید.
- قانون تجارت: در قانون تجارت نیز به مواردی از جمله اخطارهای تجاری و مطالبات مالی اشاره شده است که می‌توان از اظهارنامه برای اعلام آن‌ها استفاده کرد.
- قانون مدنی: در قانون مدنی ایران نیز به مواردی از جمله اعلام تعهدات و نقض تعهدات قراردادی اشاره شده است که می‌توان از اظهارنامه برای اعلام آن‌ها استفاده کرد.
موارد الزامی و اختیاری اظهارنامه:
مخاطب اظهارنامه ملزم به پاسخ دادن نیست، مگر اینکه قانون یا قراردادی او را به این کار موظف کرده باشد. در غیر این صورت، هیچ الزام قانونی برای پاسخ به اظهارنامه وجود ندارد. این مسئله در خصوص مطالباتی است که از سوی یکی از طرفین به طرف مقابل ارائه می‌شود.
پس لازم نمی باشد که خواهان قبل از طرح دعوی ، برای خوانده اظهارنامه ارسال نماید.
جز در مواردی:
1- دعوی تصرف عدوانی علیه امین (ماده 171 قانون آیین دادرسی مدنی)
سرایدار، خادم، کارگر و به طور کلی هر امین دیگری، چنانچه پس از ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه مالک یا ماذون از طرف مالک یا کسی که حق مطالبه دارد مبنی بر مطالبه مال امانی، از آن رفع تصرف ننماید، متصرف عدوانی محسوب می‌شود.
تبصره- دعوای تخلیه مربوط به معاملات با حق استرداد و رهنی و شرطی و نیز درمواردی که بین صاحب مال و امین یا متصرف قرارداد و شرایط خاصی برای تخلیه یا استرداد وجود داشته باشد، مشمول مقررات این ماده نخواهند بود.
2- دعوی تخلیه ید علیه مستاجر به دلیل عدم پرداخت اجاربها ( ماده 14 بند 9 قانون روابط موجر و مستاجر مصوب 1365)
ماده 14 بند 9 قانون روابط موجر و مستاجر مصوب 1365:
در صورتی که مستاجر در مهلت مقرر در ماده 6 این قانون از پرداخت مال‌الاجاره یا اجرت‌المثل خودداری نموده و با ابلاغ اخطار دفترخانه تنظیم‌کننده سند اجاره یا اظهارنامه (در موردی که اجاره‌نامه عادی بوده یا اجاره‌نامه‌‌ای در بین نباشد) ظرف ده روز قسط یا اقساط عقب افتاده را نپردازد. در این مورد اگر اجاره‌نامه رسمی‌باشد موجر می‌تواند از دفترخانه یا اجری ثبت صدور اجراییه بر تخلیه و وصول اجاره بها را درخواست نماید. هر‌گاه پس از صدور اجراییه مستاجر اجاره‌بهای عقب افتاده را تودیع کند اجرای ثبت تخلیه را متوقف می‌کند ولی موجر می‌تواند به استناد تخلف مستاجر از پرداخت اجاره بها از دادگاه درخواست تخلیه عین مستاجر را بنماید.
هر‌گاه اجاره‌نامه عادی بوده یا سند اجاره تنظیم نشده باشد موجر می‌تواند برای تخلیه عین مستاجره و وصول اجاره بها به دادگاه مراجعه کند. در موارد فوق هر‌گاه مستاجر قبل از صدور حکم دادگاه اضافه بر اجاره‌بهای معوقه صدی بیست آن را به نفع موجر در صندوق دادگستری تودیع نماید حکم به تخلیه صادر نمی‌شود و مستاجر به پرداخت خسارت دادرسی محکوم و مبلغ تودیع شده نیز به موجر پرداخت می‌گردد، ولی هر مستاجر فقط یک بار می‌تواند از این ارفاق استفاده کند، حکم دادگاه در موارد مذکور در این بند قطعی است.
- تبصره 1- در صورتی که مستاجر دو بار ظرف یک سال در اثر اخطار یا اظهارنامه مذکور در بند 9 این ماده اقدام به پرداخت اجاره بها کرده باشد و برای بار سوم اجاره بها را در موعد مقرر به موجر نپردازد و یا در صندوق ثبت تودیع ننماید موجر می‌تواند با تقدیم دادخواست مستقیماً از دادگاه درخواست تخلیه عین مستاجر را نماید. حکم دادگاه در این مورد قطعی است.
3- درخواست نصب داور از دادگاه در صورت امتناع طرف مقابل اختلاف از انتساب داور ( ماده 459 و 460 قانون آیین دادرسی مدنی)
- ماده 459 قانون آیین دادرسی مدنی:
در مواردی که طرفین معامله یا قرارداد متعهد به معرفی داور شده ولی داور یا داوران خود را معین نکرده باشند و در موقع بروز اختلاف نخواهند و یا نتوانند در معرفی داور اختصاصی خود اقدام و یا در تعیین داور ثالث تراضی نمایند و تعیین داور به دادگاه یا شخص ثالث نیز محول نشده باشد، یک طرف می‌تواند داور خود را معین کرده به وسیله اظهارنامه رسمی به طرف مقابل معرفی و درخواست تعیین داور نماید و یا نسبت به تعیین داور ثالث تراضی کند. در این صورت طرف مقابل مکلف است ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه داور خود را معرفی و یا در تعیین داور ثالث تراضی نماید. - ماده 460 قانون آیین دادرسی مدنی:
در مواردی که مقرر گردیده است حل اختلاف به یک نفر داور ارجاع شود و طرفین نخواهند یا نتوانند در انتخاب داور تراضی نمایند و نیز در صورتی که داور یکی از طرفین فوت شود، یا استعفا دهد و طرف نامبرده نخواهد جانشین او را معین کند و یا در هر موردی که انتخاب داور به شخص ثالث واگذار شده و آن شخص از تعیین داور امتناع نماید یا تعیین داور از طرف او غیر ممکن باشد، هر یک از طرفین می‌توانند با معرفی داور مورد نظر خود وسیله اظهارنامه از طرف مقابل درخواست نماید که ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه نظر خود را در مورد داور واحد اعلام کند و یا حسب مورد در تعیین جانشین داور متوفی یا مستعفی یا داوری که انتخاب او وسیله ثالث متعذر گردیده اقدام نماید. در صورتی که با انقضای مهلت اقدامی به عمل نیاید، برابر قسمت اخیر ماده قبل عمل خواهد شد.ادشده اقدام نشود، ذی نفع می‌تواند حسب مورد برای تعیین داور به دادگاه مراجعه کند.
4- ماده 129 قانون تجارت:
طلبکاران شخصی شرکاء حق ندارند طلب خود را از دارایی شرکت تامین یا وصول کنند ولی می‌توانند نسبت به سهمیه مدیون خود از منافع شرکت یا سهمی که در صورت انحلال شرکت ممکن است به مدیون مزبور تعلق گیرد هر اقدام قانونی که مقتضی باشد به عمل آورند.
طلبکاران شخصی شرکاء در صورتی که نتوانسته باشند طلب خود را از دارایی شخصی مدیون خود وصول کنند و سهم مدیون از منافع شرکت کافی برای تادیه طلب آن‌ها نباشد می‌توانند انحلال شرکت را تقاضا نمایند (اعم از اینکه شرکت برای مدت محدود یا غیر محدود تشکیل شده باشد) مشروط بر اینکه لااقل شش ماه قبل قصد خود را به وسیله اظهارنامه رسمی به اطلاع شرکت رسانیده باشند در این صورت شرکت یا بعضی از شرکاء می‌توانند مادام که حکم نهایی انحلال صادر نشده با تادیه طلب دائنین مزبور تا حد دارایی مدیون در شرکت یا با جلب رضایت آنان به طریق دیگر از انحلال شرکت جلوگیری کنند.
5- ماده 13 قانون بیمه مصوب 1316:
ماده 13 قانون بیمه مصوب 1316 به موضوع عدم اظهار اطلاعات دقیق و اظهارات خلاف واقع در قراردادهای بیمه می‌پردازد. این ماده مشخص می‌کند که اگر بیمه‌گذار به عمد از ارائه اطلاعات یا اظهار واقعیت‌ها خودداری نکند، قرارداد بیمه باطل نمی‌شود. در چنین حالتی، اگر اطلاعات نادرست قبل از وقوع حادثه مشخص شود، بیمه‌گر می‌تواند یکی از دو گزینه را انتخاب کند:
دریافت حق بیمه اضافی از بیمه‌گذار با رضایت او و ادامه قرارداد.
فسخ قرارداد بیمه که در این صورت بیمه‌گر موظف است مراتب را به بیمه‌گذار اطلاع دهد و اثر فسخ ده روز پس از ابلاغ شروع می‌شود. همچنین بیمه‌گر باید حق بیمه اضافی دریافتی را تا تاریخ فسخ به بیمه‌گذار بازگرداند.
اگر اطلاعات نادرست یا عدم اظهار اطلاعات بعد از وقوع حادثه مشخص شود، خسارت به نسبت وجه بیمه پرداختی و مبلغی که باید در صورت اظهار صحیح خطر پرداخت می‌شد، تقلیل خواهد یافت.
این ماده به طور کلی به تضمین شفافیت و صداقت در قراردادهای بیمه پرداخته و راهکارهایی برای مدیریت اطلاعات نادرست ارائه می‌دهد.
ماده 1 قانون مجازات راجع به انتقال مال غیر:
کسی که مال غیر را با علم به اینکه مال غیر است به نحوی از انحاء عیناً یا منفعتاً بدون مجوز قانونی به دیگری منتقل کند کلاهبردار محسوب می‌شود. و همچنین است انتقال گیرنده که در حین معامله عالم به عدم مالکیت انتقال دهنده باشد.
اگر مالک از وقوع معامله مطلع شده و تا یک ماه پس از حصول اطلاع اظهاریه برای ابلاغ به انتقال گیرنده و مطلع کردن او از مالکیت خود به اداره ثبت‌اسناد یا دفتر بدایت یا صلحیه یا یکی از دوائر دیگر دولتی تسلیم ننماید معاون جرم محسوب خواهد شد. هر یک از دوائر و دفاتر فوق مکلفند در مقابل اظهاریه مالک رسید داده آن را بدون فوت وقت به طرف برسانند.
گروه حقوقی دادوند:
برای دریافت مشاوره حقوقی حرفه‌ای و تخصصی از دادوند، با ما تماس بگیرید.
شماره تماس ما: 02126661798
تیم ما آماده پاسخگویی به سوالات شماست و در کنار شما خواهد بود!
تفاوت اظهارنامه با دادخواست:
اظهارنامه و دادخواست با هم تفاوت‌هایی دارند. یکی از تفاوت‌های اصلی این است که دادخواست با تقدیم به دادگاه پیگیری می‌شود و رسیدگی رسمی صورت می‌گیرد، در حالی که اظهارنامه تنها یک اعلام رسمی از سوی فرد یا وکیل است و الزام به پیگیری قانونی ندارد، مگر در موارد خاصی که قانون مشخص کرده باشد.
نتیجه‌گیری:
اظهارنامه یکی از ابزارهای مهم و کارآمد در نظام حقوقی ایران است که به وسیله آن افراد و نهادها می‌توانند ادعاها، مطالبات، و اخطارهای قانونی خود را به طرف مقابل ابلاغ کنند. تنظیم اظهارنامه نیازمند رعایت اصول و قواعد خاصی است که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد. همچنین مستندات قانونی مرتبط با اظهارنامه شامل قانون آیین دادرسی مدنی، قانون تجارت و قانون مدنی است که باید در تنظیم اظهارنامه ارسال آن مورد توجه قرار گیرد. با استفاده صحیح و دقیق از اظهارنامه می‌توان حقوق و منافع قانونی خود را به بهترین شکل ممکن پیگیری و محافظت کرد.
دانلود فرم اظهارنامه
سوالات متداول در خصوص تنظیم اظهارنامه:
اظهارنامه چیست و در چه مواردی استفاده می‌شود؟
اظهارنامه یک سند قانونی است که فرد (اظهارکننده) به‌طور رسمی اطلاعات خاصی را در آن بیان می‌کند. این اطلاعات می‌تواند شامل جزئیات مالی، وضعیت حقوقی، یا سایر اطلاعات مرتبط با یک موضوع خاص باشد. اظهارنامه در موارد مختلفی مانند ثبت نام در یک نهاد دولتی، اعلام تغییرات وضعیت مالی، یا گزارش مالیاتی استفاده می‌شود. به‌طور کلی، اظهارنامه به عنوان یک ابزار برای انتقال اطلاعات مهم و رسمی به مقامات، مراجع قانونی یا سازمان‌ها به کار می‌رود.
چه تفاوتی بین اظهارنامه مالیاتی و اظهارنامه حقوقی وجود دارد؟
اظهارنامه مالیاتی به طور خاص برای گزارش درآمد، هزینه‌ها و سایر اطلاعات مالی مربوط به مالیات استفاده می‌شود و معمولاً توسط افراد یا شرکت‌ها به مراجع مالیاتی ارائه می‌شود. هدف از این اظهارنامه، تعیین میزان مالیات قابل پرداخت است. اظهارنامه حقوقی بیشتر به گزارش وضعیت حقوقی، مانند تغییرات در وضعیت قانونی یک فرد یا شرکت، اعلام تغییرات در آدرس، یا ثبت تغییرات در نمایندگان قانونی مربوط می‌شود. این اظهارنامه‌ها معمولاً به نهادهای قانونی یا سازمان‌های دولتی مرتبط ارسال می‌شود.
