قرار اناطه چیست؟

مقدمه

اناطه را از اینجا شرح میدهیم که در نظام قضایی ایران، دعاوی مطرح شده در دادگاه‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری. دعاوی کیفری به جرایم و مجازات‌ها مربوط می‌شوند و در دادسراها و دادگاه‌های کیفری توسط مقاماتی همچون بازپرس و قاضی رسیدگی می‌شوند. در این مقاله به بررسی یکی از انواع قرارهای قضایی یعنی “قرار اناطه کیفری” می‌پردازیم، مفهوم آن را شرح می‌دهیم و شرایط و موارد استفاده از آن را بررسی می‌کنیم.

تعریف و تقسیم‌بندی دعاوی در دادگاه‌ها

دعاوی مطرح شده در دادگاه‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

1. دعاوی حقوقی: این دعاوی به مسائل حقوقی میان افراد، شرکت‌ها، و سازمان‌ها مربوط می‌شود و شامل مسائلی چون قراردادها، املاک ( اثبات وقوع بیع و فسخ معامله و ابطال سند اجرایی و…) و مسائل خانواده( نفقه و طلاق و مهریه و..) می‌شود.
2. دعاوی کیفری: این دعاوی به جرایم و مجازات‌ها مربوط می‌شود و شامل رسیدگی به رفتارهای خلاف قانون که مجازات‌های کیفری دارند و در قانون مجازات اسلامی برای آن جرم انگاری گشته است، مانند سرقت، قتل، و کلاهبرداری است.

قرار و حکم در نظام قضایی ایران

در نظام قضایی ایران، آرای صادره از دادگاه‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:

1.  حکمی که توسط دادگاه صادر می‌شود و به ماهیت دعوا و به طور جزیی یا کلی قاطع آن است.
2. پس چنانچه رای دادگاه، راجع به ماهیت دعوا و قاطع آن به طور جزئی یا کلی باشد، حکم، و در غیر اینصورت قرار نامیده میشود.

قرار اناطه کیفری چیست؟

قرار اناطه به معنای منوط کردن یا معلق ساختن رسیدگی به یک موضوع است. در حقوق کیفری، قرار اناطه بدین معناست که اثبات موضوع کیفری به رسیدگی و اثبات یک موضوع حقوقی منوط شود. به عبارتی، اگر در جریان رسیدگی به یک دعوای کیفری، موضوعی حقوقی مطرح شود که خارج از صلاحیت مرجع کیفری باشد، مرجع قضایی قرار اناطه صادر می‌کند و رسیدگی به موضوع حقوقی را به دادگاه حقوقی صالح ارجاع می‌دهد.

پس هرگاه در تحقیقات کیفری ( دادگاه-دادسرا) ادعا مطرح گردد که در صلاحیت مرجع کیفری نباشد ( بلکه در صلاحیت حقوقی باشد) قرار اناطه صادر می گردد. ذینفع 1 ماه از تاریخ ابلاغ فرصت دارد در مرجع حقوقی شایسته دادخواست تنظیم نماید، در غیر این صورت مرجع کیفری به رسیدگی خواهد کرد.

مثال: در رسیدگی به دعوای رابطه نامشروع، اگر یکی از طرفین ادعا کند که با متهم زن و شوهر هستند، دادگاه کیفری که صلاحیت رسیدگی به اثبات رابطه زوجیت را ندارد، قرار اناطه صادر می‌کند تا موضوع در دادگاه خانواده بررسی شود.

قرار اناطه کیفری در قانون آیین دادرسی کیفری

ماده 21 قانون آیین دادرسی کیفری مقرر می‌دارد: “هرگاه احراز مجرمیت متهم منوط به اثبات مسایلی باشد که رسیدگی به آنها در صلاحیت مرجع کیفری نیست و در صلاحیت دادگاه حقوقی است، با تعیین ذی‌نفع و با صدور قرار اناطه، تا هنگام صدور رای قطعی از مرجع صالح، تعقیب متهم معلق و پرونده به‌صورت موقت بایگانی می‌شود.”

بر اساس این ماده، قرار اناطه کیفری رسیدگی به پرونده کیفری را تا رسیدگی و صدور رای قطعی در موضوع حقوقی متوقف می‌کند.

استثنایی بودن قرار اناطه کیفری

قرار اناطه کیفری در رسیدگی به دعاوی کیفری استثنا است. در دعاوی کیفری اصل بر این است که مرجع قضایی صلاحیت رسیدگی به تمامی جنبه‌های پرونده را دارد و رسیدگی باید سریع انجام شود. اما در مواردی که موضوعی حقوقی مطرح می‌شود که نیاز به بررسی در دادگاه حقوقی دارد، قرار اناطه صادر می‌شود.

صدور قرار اناطه منوط به یکسری از شرایط می باشد:

• ادعا مالکیت: مال باید غیرمنقول باشد.

مثال: در پرونده اتهامی ثبت اختراع متهم ادعا مالکیت اختراع می کند آیا منجر به صدور قرار اناطه می شود؟ خیر زیرا مال غیرمنقول نیست.

در پرونده سرقت ادوات اختصاص شده به کشاورزی آیا قرار اناطه صادر می شود؟ خیر زیرا مال در حکم غیرمنقول است از 2 حیث غیرمنقول محسوب می شود: 1- توقیف اموال و صلاحیت

فلذا در اتهام سرقت نیز هیچ گاه قرار اناطه صادر نمی شود زیرا سرقت مختص اموال منقول است.

ادعا مالکیت بر عین برخود نماید ، ادعا اجاره و حق ارتفاع و سایر عقود منجر به صدور قرار اناطه نمی شود.

ادعا مقرون به دلیلی غیر سند رسمی باشد زیرا در صورت سند رسمی مالکیت اثبات شده است ولیکن صرف ادعا مالکیت نیز کافی نمی باشد فلذا ادعا باید مقرون به دلایلی غیر از سند رسمی باشد

• ادعا زوجیت: زوجیت باید قانونی باشد و اگر غیرقانونی باشد قرار اناطه صادر نمی گردد ، ادعا باید مقرون به دلیل باشد پس قرار اناطه در جایی صادر می شود که ادعا مقرون به دلیلی به جز صرف ادعا و یا قباله ازدواج باشد صادر می گردد.
• ورشکستگی: ورشکستگی عادی ( جرم نیست)

ورشکستگی به تقلب ( جرم است) اگر ادعا مطرح شود که در صلاحیت مرجع کیفری نباشد صدور قرار اناطه اختلافی نظر وجود دارد لیکن بنا به نظر اکثریت صدور قرار اناطه جایز نمی باشد.

ورشکستگی به تقصر ( جرم است) اگر ادعا مطرح شود که در صلاحیت مرجع کیفری نباشد صدور قرار اناطه اختلافی نظر وجود دارد لیکن بنا به نظر اکثریت صدور قرار اناطه جایز نمی باشد.

قابلیت اعتراض به قرار اناطه کیفری

قرار اناطه در دادسرا صادر شود، باید ظرف مدت 3 روز پرونده برای اظهارنظر به دادستان ارجاع شود، اگر دادستان موافق باشد به طرفین ابلاغ شده و شاکی ظرف مدت 10 روز حق اعتراض دارد ( رسیدگی به اعتراض شاکی با دادگاه صالح می باشد)  ذینفع 1 ماه فرصت دارد در مرجع صالح طرح دعوی کند و گواهی طرح دعوا را تقدیم به مرجع کیفری کند.

قرار اناطه در دادگاه بدوی صادر شود، نیاز به تایید مقامی نیست ولیکن ظرف مدت 20 روز قابل اعتراض می باشند مستد تبصر 2 ماده 427 قانون آیین دادرسی کیفری:

آرای دادگاه‌های کیفری جز در موارد زیر که قطعی محسوب می‌شود، حسب مورد در دادگاه تجدیدنظر استان همان حوزه قضائی قابل تجدیدنظر و یا در دیوان عالی کشور قابل فرجام است:

• الف- جرائم تعزیری درجه هشت باشد.
• ب- جرائم مستلزم پرداخت دیه یا ارش، در صورتی که میزان یا جمع آنها کمتر از یک دهم دیه کامل باشد.

1. تبصره 1- در مورد مجازات های جایگزین حبس، معیار قابلیت تجدید نظر، همان مجازات قانونی اولیه است.
2. تبصره 2- آراء قابل تجدیدنظر، اعم از محکومیت، برائت، یا قرارهای منع و موقوفی تعقیب، اناطه و تعویق صدور حکم است. قرار رد درخواست واخواهی یا تجدیدنظرخواهی، در صورتی مشمول این حکم است که رای راجع به اصل دعوی، قابل تجدیدنظرخواهی باشد.

قرار اناطه توسط تجدیدنظر صادر شود نیاز به تایید هیچ مقامی نبود و قابل اعتراض نیز نمی باشد.

نتیجه‌گیری

قرار اناطه کیفری ابزاری قانونی است که در موارد خاصی که نیاز به بررسی موضوعی حقوقی در جریان رسیدگی به دعوای کیفری است، استفاده می‌شود. این قرار باعث توقف موقت رسیدگی کیفری تا صدور رای قطعی در موضوع حقوقی می‌شود. همچنین، قابل اعتراض بودن این قرار توسط شاکی نشان‌دهنده رعایت حقوق طرفین در فرآیند دادرسی است.

برای دریافت اطلاعات بیشتر و کسب آگاهی نسبت به مطالب بیان شده و دریافت راهنمایی، با مشاوران گروه حقوقی دادوند در ارتباط باشید.