چک تضمین شده جایگزین چک رمزدار می شود

چک تضمین شده چیست؟
بانک مرکزی به تازگی در اقدامی مهم، طرح حذف چکهای رمزدار و جایگزینی آن با چک تضمین شده را به اجرا گذاشته است. هدف از این تغییر، شفافیت بیشتر در صدور و تبادل چکها و کاهش ریسک پولشویی است. چکهای تضمینشده، برخلاف چکهای رمزدار، مجهز به شناسه صیادی 16 رقمی هستند که امکان استعلام و نظارت بهتری را برای ذینفعان فراهم میکند. این تغییر به نفع تجار و مشتریان بانکی بوده و از محدودیتهای جغرافیایی و دسترسی به صحت چکها کاسته است.
مزیت جایگزینی چک تضمین
بانک مرکزی با هدف افزایش شفافیت و کاهش سوءاستفاده از چکهای بانکی، بخشنامهای مبنی بر حذف چکهای رمزدار و جایگزینی آنها با چکهای تضمینشده ابلاغ کرده است.
این اقدام از سال 1397 آغاز شد. هدف این تغییر، ایجاد شفافیت حداکثری در روند صدور و تبادل چک تضمین شده از طریق سامانه صیاد (پیچک) است.
یکی از مهمترین ویژگیهای چکهای تضمینشده، مجهز شدن آنها به شناسه صیادی 16 رقمی است که امکان استعلام و صحت سنجی این چکها را از طریق ابزارهای مختلف مانند اینترنت بانک، همراه بانک، پیامک و سایر درگاههای بانکی برای ذینفعان فراهم میکند. این در حالی است که چکهای رمزدار فاقد این قابلیت بودند. یعنی برای اطمینان از صحت آنها، ذینفعان مجبور به مراجعه حضوری به بانک صادرکننده بودند.
مزیت دیگر چک تصمین شده نسبت به چکهای رمزدار این است که محدودیتهای جغرافیایی در محل صدور و نقدشوندگی ندارند. این چکها در سراسر کشور قابل صدور و مبادله هستند، در حالی که چکهای رمزدار معمولاً به محل صدور و شعبه خاصی محدود میشدند. همچنین، چکهای تضمینشده در وجه شخص و حساب معین صادر شده و غیرقابل انتقال هستند که این امر شفافیت بیشتری را در تبادلات مالی ایجاد میکند.
بانک مرکزی اعلام کرده است که فرآیند دریافت وجه از طریق چکهای تضمینشده، مشابه چکهای رمزدار است. یعنی ذینفع میتواند با مراجعه به بانک، پس از تایید صحت چک توسط سامانه صیاد، وجه چک را دریافت کند. این روند بهویژه برای بانکها مزیت دارد، زیرا به آنها اجازه میدهد عملیات تسویه وجوه چکها را بهصورت دقیقتر و با شفافیت بیشتری انجام دهند.
اهداف بانک مرکزی از این تحول بزرگ
با اجرای این طرح، بانک مرکزی بهتدریج صدور چکهای رمزدار را ممنوع کرده. از تاریخ 17 خرداد 1401، تبادل چکهای تضمینشده فاقد شناسه صیادی نیز در سامانه چکاوک ممنوع اعلام شده است. بنابراین، تمامی چکهای تضمینشده باید در سامانه صیاد ثبت شده و قابل استعلام باشند. در نهایت، بانکها موظف شدهاند که تا حذف کامل چکهای رمزدار، تمامی چکهای صادره را به چک تضمینشده تبدیل کنند و تمهیدات لازم برای اجرای این طرح را فراهم سازند.
این اقدامات باعث کاهش ریسکهای عملیاتی و تسهیل در نظارت متمرکز بر نحوه تبادل چکها شده و به افزایش اعتماد عمومی به سیستم بانکی کمک میکند.
بانک مرکزی در این طرح، همچنین تلاش کرده تا هزینههای عملیاتی بانکها را کاهش دهد. چکهای رمزدار نیاز به پردازش سنتی و دستی داشتند که این امر نه تنها زمانبر بود بلکه هزینههای بیشتری نیز برای بانکها به همراه داشت. با سیستم جدید چک تضمینشده و پردازش الکترونیکی آن، فرآیندها سریعتر و ارزانتر شده است.
در نهایت، بانک مرکزی با ممنوعیت صدور چکهای رمزدار و تمرکز بر چکهای تضمینشده قصد دارد نظارت متمرکزی بر روند مبادلات مالی کشور داشته باشد که این امر به ویژه در زمینه مقابله با پولشویی و تأمین مالی غیرقانونی بسیار اهمیت دارد.
نتیجه گیری
در نتیجه، اجرای طرح جایگزینی چکهای رمزدار با چکهای تضمین شده توسط بانک مرکزی، گامی مهم در راستای ارتقای شفافیت مالی، امنیت مبادلات بانکی و کاهش ریسکهای مرتبط با تقلب و پولشویی است.
این تغییرات با استفاده از سامانه صیاد، امکان پیگیری و استعلام آنلاین چکها را فراهم میکند. در نتیجه این تغییرات، اعتماد عمومی به این ابزار مالی افزایش مییابد. علاوه بر این، کاهش هزینههای عملیاتی بانکها و تسهیل در فرآیندهای مالی نیز از مزایای مهم این سیستم به شمار میآید. با توجه به مزایای چک تضمین شده، این ابزار نه تنها جایگزین مناسبی برای چکهای رمزدار است بلکه نقش مهمی در تسهیل مبادلات تجاری و بهبود نظام بانکی کشور ایفا خواهد کرد.